ปลวก เป็นแมลงสังคม (social insects)อยู่รวมกันเป็นกลุ่มภายในรัง ประชากรภายในรังแบ่งเป็น 3 วรรณะ มีหน้าที่การทำงานที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน ได้แก่
1. วรรณะสืบพันธุ์ หรือ แมลงเม่า (alate)
ประกอบด้วยเพศผู้และเพศเมีย ทำหน้าที่ผสมพันธุ์ โดยจะบินออกจากรังเมื่ออากาศเหมาะสมเพื่อจับคู่กันและหาพื้นที่ที่เหมาะสมสำหรับสร้างรัง และวางไข่
2. วรรณกรรมกร หรือ ปลวกงาน (worker)
มีลำตัวอ่อนนุ่ม ไม่มีปีก ใช้หนวดเป็นอวัยวะรับความรู้สึกทำหน้าที่ทุกอย่างภายในรัง เช่น หาอาหาร สร้างรังทำความสะอาดซ่อมแซมรังดูแลไข่และตัวอ่อนภายในรัง
3. วรรณะทหาร หรือ ปลวกทหาร (soldier)
ไม่มีปีก ไม่มีตา มีกรามขนาดใหญ่ ที่ดัดแปลงเป็นอวัยวะที่ใช้ป้องกันตัว และสมาชิกภายในรัง บางชนิดกรามดัดแปลงรูปร่างคล้ายงวงใช้ปล่อยสารเหนียวเพื่อต่อสู้ศัตรู
วงจรชีวิตของปลวก
แมลงเม่าจะเริ่มบินออกจากรังในช่วงพลบค่ำของฤดูฝน ช่วงประมาณ 18.30-19.30 น.เข้าหาแสงสว่างเพื่อจับคู่ผสมพันธุ์และหาบริเวณที่เหมาะสม มีอาหารและความชื้นพอเหมาะ จากนั้นประมาณ 2-3 วันจึงเริ่มวางไข่ ไข่รุ่นแรกที่ออกมาจะเป็นหมันราชินีปลวกจะปล่อยฟีโรโมนเพื่อเป็นตัวกำหนดว่าไข่ที่ฟักออกมาจะเจริญเติบโตไปเป็นปลวกในวรรณะใดจากสภาพความเป็นอยู่ หรือสภาพทางนิเวศวิทยา
รวมถึงอุปนิสัยในการกินอาหาร
1. ปลวกที่อาศัยอยู่ในไม้
- ปลวกไม้แห้ง (Dry-wood termites) อาศัยอยู่ในเนื้อไม้ที่มีอายุการใช้งานมานานแล้ว และมีความชื้นต่ำโดยจะทำลายเนื้อไม้ภายในเหลือผิวไม้ด้านนอกเป็นฟิล์มบางๆ ไว้
- ปลวกไม้เปียก (Damp-wood termites) อาศัยและกินเนื้อไม้ของไม้ยืนต้นหรือไม้ล้มตายที่ความชื้นสูง
2. ปลวกที่อาศัยอยู่ในดิน
- ปลวกใต้ดิน (Subterranean termites) อาศัยและทำรังอยู่ในดิน
- ปลวกที่อยู่ตามจอมปลวก (Mound-building termites) สร้างรังขนาดกลางถึงใหญ่อยู่บนพื้นดิน
- ปลวกที่อยู่ตามรังขนาดเล็ก (Carton nest termites) สร้างรังขนาดเล็กอยู่บนดินหรือเหนือพื้นดินเช่น ตามกิ่งไม้ ต้นไม้ เสาไฟ โครงสร้างของอาคารต่างๆ
แหล่งอาหารของปลวก
1. ไม้
2. ดินและฮิวมัส
3. ใบไม้ซากพืชที่ทับถมกันอยู่บนดิน
4. ไลเคนและมอส
ส่วนมากปลวกจะกินอาหารที่มีเซลลูโลสเป็นองค์ประกอบโดยในระบบทางเดินอาหารจะมีโปรโตซัว หรือจุลินทรีย์ ซึ่งทำหน้าที่ย่อยเซลลูโลสให้เป็นอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายปลวก สำหรับปลวกที่เป็นปัญหาทำลายโครงสร้างบ้านเรือนนั้น จะมีพัฒนาการในการกินอาหารที่มีความหลากหลาย เช่น ยิปซัมบอร์ด ฝ้าเพดาน ฉนวนกันความร้อน หรือแม้กระทั่งพาติเคิลบอร์ด ที่นิยมนำมาประกอบเฟอร์นิเจอร์ในปัจจุบัน แม้กระทั่งพื้นไม้ลามิเนต หรือพื้นไม้สังเคราะห์